Przez księgę liturgiczną rozumiemy księgę, zawierającą teksty i przepisy dotyczące obrzędów Kościoła Katolickiego. Od ksiąg liturgicznych należy więc odróżnić wszelkie książki pobożne, w których mieszczą się modlitwy i nabożeństwa prywatne. Księgi liturgiczne w wydaniu „wzorcowym” („editio tipica") wydaje tylko Rzym (Św. Kongregacja Obrzędów). Nikomu nie wolno wydać żadnej księgi liturgicznej, która by nie była uzgodniona z tamtą.

1. Mszał

Mszał jest pierwszą i najważniejszą księgą liturgiczną. Zawiera on tek­sty stałe i zmienne Mszy świętej oraz tzw. rubryki, czyli przepisy od­nośnie do obrzędów. Formularze mszału powstawały wolno. Dopiero w r. 1570 św. Pius V wydaje ujednolicony na cały Kościół. „Mszał Rzym­ski”. Uzupełniali go: Klemens VIII, Urban V, św. Pius X i Pius XII. Ostatnio wprowadził poważne zmiany do mszału Jan XXIII. Przedtem dużo swobody w modlitwach mszalnych mieli ordynariusze miejscowi.

2. Brewiarz

Brewiarz zawiera teksty i przepisy pacierzy kapłańskich. Dla całego Kościoła wydany został po raz pierwszy przez św. Piusa V w roku 1568; zreformował go św. Pius X, Pius XII i Jan XXIII.

3. Rytuał

Ta księga zawiera teksty i przepisy odnośnie do udzielania sakramen­tów świętych i sakramentaliów. Jako obowiązujący i ujednolicony dla całego Kościoła wydał go po raz pierwszy Paweł V w roku 1614, a uzu­pełnił go Benedykt XIV, św. Pius X i Pius XII.

Te trzy księgi liturgiczne są podstawowe i muszą być w każdym kościele. Bez mszału i rytuału nie wolno odprawiać Mszy świętej ani udzielać żadnego sakramentu.

A oto jeszcze niektóre z ważniejszych ksiąg liturgicznych:

4. Pontyfikał

Wydany przez Klemensa VIII (1592—1605), zawiera objaśnienia i for­muły sakramentaliów, udzielanych przez biskupów.

5. Ceremoniał biskupi

Wydany również przez Klemensa VIII, w r. 1600. Podaje przepisy do­tyczące życia liturgicznego w katedrach oraz przepisy odnoszące się do celebry biskupiej.

6. Martyrologium Rzymskie 

Zawiera wykaz Świętych, przypadających na dany dzień z krótkim objaśnieniem o ważniejszych Świętych. Po raz pierwszy wydał je Grzegorz XIII w r. 1584.

Oprócz tego są jeszcze różne kancjonały, graduały, antyfonarze, itp. Wymienione księgi liturgiczne musiały przejść długą drogę zanim wy­krystalizowały się w obecnej formie. Uprzednio każda niemal prowincja wydawała je oddzielnie i dlatego nie było między nimi zgodności.


Źródło informacji: Ks. Wincenty Zaleski, Mistyczne Ciało Chrystusa. Traktat o Kościele, Poznań-Warszawa-Lublin 1962, s. 152.